szklanenegatywy-mng.pl

Strona główna | szklanenegatywy-mng.pl

Projekt digitalizacji zbiorów MNG - szklane negatywy

Projekt obejmował digitalizację 1000 szklanych negatywów i ich bezpłatne udostępnienie w internetowym katalogu zbiorów Muzeum. Negatywy te – powstałe jeszcze w ramach działalności Stadtmuseum w Gdańsku, w latach 40. XX wieku – wyselekcjonowano ze zbioru liczącego 2777 obiektów. Unikatowa technika wykonania negatywów, sprawiająca, że są niezwykle podatne na zniszczenia, jak również ich tematyka odnosząca się do historii kultury materialnej Gdańska przesądziły o wartości badawczej tych obiektów (zwłaszcza w kontekście badań proweniencyjnych) i potrzebie ich utrwalenia oraz udostępnienia szerszemu odbiorcy.

W ramach projektu podjęto działania polegające na:

-przygotowaniu negatywów pod względem konserwatorskim,
-wykonaniu odwzorowań obiektów zgodnie z wybraną ścieżką digitalizacyjną,
-sporządzeniu opisów i poszerzeniu ich o słowa kluczowe zapewniające jednolity standard udostępnienia w elektronicznym katalogu,
-przystosowaniu dokumentacji wizualnej muzealiów do implementacji w elektronicznej ewidencji,
-udostępnieniu zasobu w internetowym katalogu zbiorów Muzeum (zbiory.mng.gda.pl).

W warstwie merytorycznej szklane negatywy prezentują widoki miasta Gdańska oraz związane z nim postaci, zabytki sztuki i architektury z terenów Pomorza, dokumentację wnętrz kościelnych, a także obiektów muzealnych ze zbiorów Muzeum Miejskiego w Gdańsku (Stadtmuseum Danzig). W tym kontekście zbiór uznano za niezwykle cenny materiał badawczy, w ogromnej mierze przyczyniający się do odtworzenia krajobrazu artystycznego Gdańska sprzed II wojny światowej oraz do zidentyfikowania dzieł zaginionych, i jako taki stanowił podstawę ich publikacji w katalogu strat wojennych MNG. Co więcej, ten rodzaj obiektów nie był digitalizowany w poprzednich etapach projektu.

Szklane negatywy

Od momentu wynalezienia fotografii w 1839 roku jej twórcy pracowali nad doskonaleniem warsztatu pracy z zastosowaniem coraz bardziej funkcjonalnych materiałów. Zanim w 1869 roku odkryto celuloid – początkowo łatwopalne, z czasem niepalne tworzywo sztuczne – szkło oblewano emulsją. I to właśnie szkło – choć niewygodne i łatwo ulegające uszkodzeniom – wygrywało z innymi stosowanymi wówczas materiałami (np. blaszkami stalowymi), ponieważ dawało możliwość wykonywania znacznych powiększeń. Do dzisiaj pozostaje ono w użyciu niektórych rodzajów fotografii w podczerwieni.
Każdy negatyw, zarówno czarno-biały, jak i kolorowy, składa się z trzech elementów:

1. warstwy światłoczułej, czyli emulsji (mechanicznego nośnika, który z jednej strony jest pokryty emulsją, z drugiej znajduje się warstwa pochłaniająca światło – szkło albo celuloid),
2. warstwy pochłaniającej światło, które przechodzi przez negatyw,
3. warstwy mechanicznej.
Proces powstawania czarno-białego negatywu przebiega następująco. Światło wpadające przez obiektyw aparatu na materiał światłoczuły (podgrzaną do około 40˚C emulsję) powoduje powstanie „obrazu utajonego”, czyli reakcji pomiędzy energią świetlną i kryształami halogenków srebra (związków chemicznych wrażliwych na światło). Określenie „obraz utajony” oznacza, że zmiany w emulsji nie są widoczne, ale pod wpływem światła pękają halogenki srebra. Wywoływacz powoduje ich rozpad, wytrąca się metaliczne srebro. Reakcja ta musi się odbywać w ciemności, ponieważ poza tymi halogenkami, na które padło światło i wywoływacz je porozdzielał, pozostały jeszcze te wrażliwe na światło. Usuwa je utrwalacz. Po tym procesie w emulsji pozostają tylko atomy srebra – czernie, gdzie jest dużo srebra, i szarości o małej ilości srebra. Wtedy czarno-przezroczysty negatyw jest gotowy do wyciągnięcia na światło. Po wypłukaniu i wysuszeniu można go używać i robić powiększenia.
Szklane negatywy powinny być przechowywane pionowo, w osobnych kopertach, wykonanych z odpowiedniego papieru, najlepiej w kasetach. Nie należy ich kłaść jednego na drugi, gdyż prowadzi to do pęknięć pod wpływem ciężaru.